Blog: Meningenmachine

16 APRIL 2025

Laatst zat er een patiënt in de spreekkamer van een collega dermatoloog met de vraag: 'Dokter, is het waar dat zonnebrand kankerverwekkend is?' Ze had het gelezen op Instagram, gedeeld door een influencer met honderdduizenden volgers. 'Chemische stoffen trekken in je huid en veroorzaken kanker', stond erbij. Het klonk zorgwekkend, en dus had ze haar zonnebrand in de prullenbak gegooid. Liever een verbrande huid dan risico lopen op kanker, toch?

Dit is geen uitzondering. Misinformatie overspoelt de samenleving, en de zorg blijft niet buiten schot. Influencers beweren dat natuurlijke anticonceptie net zo veilig is als de pil, dat vaccinaties je DNA veranderen of dat een dieet van alleen rauwe groenten kanker geneest. Voor medisch specialisten betekent dit dat we steeds vaker onze spreekkamer moeten gebruiken om misinformatie te ontkrachten, in plaats van zorg te verlenen. Dit draagt bij aan de toenemende werkdruk, zo blijkt uit cijfers van de KNMG.

Misinformatie is niet zomaar ruis; het kan directe gevolgen hebben voor de gezondheid van patiënten. Zwangere vrouwen mijden reguliere zorg vanwege complottheorieën. Mensen met ernstige aandoeningen stoppen met bewezen therapieën na het zien van een YouTube-video. Dit gaat niet alleen om verwarring, maar om vertrouwen in de zorg – en keuzes die iemands gezondheid of zelfs leven beïnvloeden.

Hoogleraar media en digitale samenleving aan de Universiteit Utrecht, José van Dijck noemt sociale media een 'meningenmachine waar feiten en opinies door elkaar lopen'. Misinformatie is volgens haar geen nieuw fenomeen, maar de schaal waarop het zich verspreidt, is ongekend. 'Veel mensen zien het verschil niet en weten niet welk belang erachter schuilt. Daardoor wordt het steeds moeilijker om waarheid en onwaarheid te onderscheiden.' Dit leidt tot onzekerheid bij patiënten en lastige gesprekken in de spreekkamer. Hoe ga je daarmee om?

Dermatoloog Annemie Galimont zet zich online actief in tegen misinformatie, onder andere via Dokters Vandaag, waar artsen op social media medische feiten delen. 'Niet iedereen hoeft op TikTok actief te worden', zegt ze, 'maar steun collega’s die dat wel doen. Deel hun berichten, like hun posts. En maak een anoniem gluuraccount aan, zodat je zelf ziet in welke krochten van het internet patiënten terechtkomen.'

Daar kan ik me goed in vinden. Misinformatie stopt niet vanzelf, en als artsen moeten we bijdragen aan eerlijke en heldere voorlichting. In de spreekkamer, maar bijvoorbeeld ook via Thuisarts. Ik zie steeds meer collega’s die feiten naast fabels leggen, op sociale media, in podcasts en blogs. Want betrouwbare zorg verdient een sterke stem.

Luister ook de podcast ‘Misinformatie’ met José van Dijck en Annemie Galimont.

Selma Tromp
Vicevoorzitter Federatie Medisch Specialisten

Deze blog is vandaag gepubliceerd in Medisch Contact