Blog: Geen concentratie zonder spreiding
26 MAART 2025
Het is een van de grootste uitdagingen in de zorg: hoe zorgen we ervoor dat iedere patiënt, nu en in de toekomst, toegang heeft tot de nodige zorg? De toenemende zorgvraag in combinatie met schaarste aan mensen en middelen zetten druk op ons werk. In het Integraal Zorgakkoord is daarom afgesproken dat we samen zoeken naar een noodzakelijke nieuwe balans, door zorg te concentreren én te spreiden.
Deze week is daarin een belangrijke stap gezet: uiterlijk vanaf 2027 zullen 18 oncologische en vaatchirurgische interventies alleen nog plaatsvinden in ziekenhuizen die deze behandelingen voldoende vaak uitvoeren. Dit is het resultaat van landelijke afspraken over normen die gelden voor hoofd-halskanker, alvleesklierkanker, longkanker, maag- en slokdarmkanker, nierkanker, aorta-aneurysma en carotislijden.
Een proces van zorgvuldigheid en betrokkenheid
Samen met ziekenhuizen, verpleegkundigen, zorgverzekeraars en patiëntenorganisaties hebben we gezocht naar een haalbare en verantwoorde aanpak. De volumenormen zijn zorgvuldig opgesteld, met oog voor kwaliteit, toegankelijkheid en praktische uitvoerbaarheid. Het was een proces van twee jaar, met intensieve overleggen en analyses van de impact per regio. Dit leidde uiteindelijk tot een gezamenlijk gedragen pakket aan normen voor de genoemde ziektebeelden, dat in maart 2025 is vastgesteld. Maar met het vaststellen alleen, zijn we er niet, we beseffen goed dat nu het werk in de regio's pas echt gaat beginnen.
De praktijk: zorgen en afwegingen
Concentratie heeft voordelen, maar brengt ook uitdagingen met zich mee. De herverdeling betekent dat sommige collega's (tijdelijk) extra patiënten naar zich toe zien komen, terwijl ze al volle spreekuren en ok-programma's hadden. Andere collega's kunnen bepaalde verrichtingen juist niet meer in hun ziekenhuis doen. Maar om de toenemende stroom aan patiënten te kunnen behandelen, is en blijft echt alle capaciteit nodig. Daarom kan concentratie niet plaatsvinden zonder spreiding. Daar zullen in de regio's dus ook afspraken over gemaakt moeten worden. Concentratie van zorg betekent ook extra werk door extra multidisciplinaire overleggen (mdo’s) en overdrachtsmomenten. Tijd die niet direct aan patiëntenzorg besteed kan worden. Partijen werken aan een voorstel voor een adequate vergoedingssystematiek.
In de gesprekken die ik de afgelopen tijd had met collega’s is een veelgehoorde zorg de impact op patiënten met multimorbiditeit. Mensen worden ouder en krijgen steeds vaker meerdere ziektes tegelijk. Wie houdt het overzicht als zorg versnipperd raakt over meerdere ziekenhuizen? Zonder goede data-infrastructuur lopen we het risico op een gefragmenteerd systeem waarin zorgverleners onvoldoende zicht hebben op het complete patiëntbeeld. Dit raakt direct de effectiviteit van onze besluitvorming.
Daarnaast roept concentratie vragen op over reisbewegingen. Niet iedere patiënt kan of wil ver reizen voor zorg en het is ook niet duurzaam. Patiëntenverenigingen zijn hier minder bezorgd over, zij geven aan dat patiënten zeker bereid zijn om verder te reizen voor expertzorg. Diagnostiek en nazorg vinden dan wel dichtbij plaats. En door het ontwikkelde shared care model voor systeemtherapie kunnen mensen die chemotherapie moeten ondergaan, dat veelal ook dicht bij huis krijgen.
Belangrijke aandachtspunten voor succes
Om de concentratie goed te laten werken, hebben we aangegeven dat een aantal zaken op korte termijn geregeld zal moeten worden:
Structurele financiering voor mdo’s: Overdracht en samenwerking tussen ziekenhuizen mag niet stagneren door financiële drempels. Zonder deze financiering komt de implementatie onder druk te staan.
Databeschikbaarheid: Snelle inzage in kerngegevens, medische beelden, verslagen en correspondentie is essentieel om samenwerking te ondersteunen en de kwaliteit van zorg te waarborgen.
Impact op opleidingen en onderzoek: De gevolgen van herverdeling op opleidingstrajecten en klinisch onderzoek moeten expliciet worden meegenomen in de regionale implementatie, zodat expertise in de volle breedte behouden blijft.
Evaluatie en fasering: De herverdeling moet zorgvuldig worden geëvalueerd voordat vervolgstappen voor andere ziektebeelden worden genomen, om onbedoelde negatieve effecten te voorkomen en werkbare oplossingen voor artsen en patiënten te waarborgen.
Een gezamenlijke verantwoordelijkheid
Ik kijk met een goed gevoel terug op hoe we dit traject samen doorlopen hebben. Het vraagt lef om moeilijke keuzes te maken, maar samenwerking heeft geleid tot een zorgvuldig en gedragen besluit. De komende jaren zal blijken hoe dit in de praktijk uitpakt, waarbij – ik benadruk het nogmaals - spreiding minstens net zo belangrijk is als concentratie. Cruciaal is dat we blijven evalueren en aanpassen waar nodig. Alleen zo kunnen we de zorg toekomstbestendig en toegankelijk houden, zonder de werkdruk voor specialisten onnodig te verhogen.
Selma Tromp
Vice-voorzitter Federatie Medisch Specialisten
Lees ook het nieuwsbericht Nieuwe afspraken over kankerzorg en vaatchirurgie
