Blog: Crisis?

9 MAART 2023

Het is alweer een half jaar geleden dat Rien Fraanje en Han Polman van de Raad voor het Openbaar Bestuur in het NRC schreven over verwaarloosde problemen die ten onrechte een crisis genoemd worden. Maar daardoor is het onderwerp niet minder actueel. Zij stellen dat door niet tijdig en effectief te reageren op veranderingen in de maatschappij problemen ontsporen en door beleidsmakers ten onrechte het beeld van crisis wordt opgeroepen, terwijl we eigenlijk gewoon te maken hebben met een complex probleem. Wat ligt daar dan aan ten grondslag?  

In de loop der jaren is de maatschappij steeds complexer geworden. Dat verschijnsel is van alle tijden en we hebben er tot nu toe mee leren omgaan. Maar er doet zich nu toch een verandering voor die fundamenteler is. Dat komt omdat de instrumenten waarmee we de complexiteit hanteerbaar maken lange tijd goed hebben gewerkt, maar nu beginnen tekort te schieten. Niet voor niets geven Fraanje en Polman aan dat we nu ‘ineens’ een stikstofcrisis, een woningcrisis en een vluchtelingencrisis hebben. Deze problemen zijn helemaal niet nieuw, alleen werken de oude instrumenten om ze op te lossen blijkbaar niet meer voldoende en hebben verantwoordelijke bestuurders te laat door dat er een fundamenteel andere aanpak nodig is. Een aanpak die rekening houdt met de complexiteit van het probleem, sterker nog: daarvan uitgaat en die bewust aanpakt.  

Dat speelt ook in de zorg. Op allerlei plekken in de zorg neemt de complexiteit toe. De snelle toename van de beschikbare kennis en de daaruit voortkomende subspecialisatie is de belangrijkste component. Maar ook ons eigen succes, namelijk het feit dat we steeds meer patiënten kunnen helpen maakt ook dat we steeds meer mensen met multimorbiditeit en een complexe voorgeschiedenis hebben, die niet meer zomaar in een protocol passen. En natuurlijk alle nieuwe technologische mogelijkheden, die elk zo hun eigen toegevoegde waarde hebben, maar ook steeds leiden tot meer eisen aan degenen die er mee werken. 

We hebben de afgelopen decennia de toenemende complexiteit in de zorg gehanteerd door daar toenemend richtlijnen en protocollen voor te maken, met bijbehorende rapportage- en feedbacksystemen, zoals indicatoren en uitkomstmaten. In de inrichting van het zorgstelsel hebben we steeds verfijndere specificaties gemaakt over wie precies verantwoordelijk is voor welk deel van de zorg, hoe die dat moet inrichten en hoe die daar precies verantwoording over moet afleggen en aan welke instantie. Alleen zien we dat we de grenzen van het verdere verfijnen aan het bereiken zijn. Patiënten raken het overzicht kwijt en vallen steeds vaker tussen wal en schip, zoals we bijvoorbeeld zien in de jeugdzorg. De administratieve lasten exploderen en zorgprofessionals voelen zich geconfronteerd met groeiend wantrouwen. En onze jonge collega's vragen zich af of het vak dat ze hebben gekozen voor hen een voldoende aantrekkelijk toekomstperspectief is. Wat we nodig hebben is niet nog meer verfijning van het systeem en dito controle daarop, maar meer vertrouwen in het feit dat de dokter en de patiënt samen het beste kunnen bepalen wat goed is in de situatie van de patiënt.  

Dat kan door evidence based medicine in ere te herstellen en te gebruiken zoals die ooit bedoeld was: maak gebruik van de beste wetenschappelijke inzichten -dus geholpen door richtlijnen en protocollen - maar besef tegelijkertijd dat het beste besluit voor de patiënt wordt genomen door die wetenschappelijk kennis én de ervaring van de dokter in te zetten ten dienste van de werkelijke behoefte van de patiënt in diens persoonlijke situatie. Samen wikken en wegen. Zo kom je stapje voor stapje vooruit. Dat komt er geen crisis, maar krijg je pas echt passende zorg.  

Piet-Hein Buiting
Voorzitter Federatie Medisch Specialisten
 

Deze blog is vandaag gepubliceerd in Medisch Contact.