Netwerk Innovatie Duurzaamheid - van awareness naar doen
De klimaatcrisis wordt steeds meer zichtbaar en voelbaar, ook in de zorg. Toch dringt de urgentie nog maar langzaam door. Welke stappen zijn er al gezet en wat kan er beter? Zijn zorginnovaties wel duurzaam genoeg? Over deze en andere vragen gingen 100 medisch specialisten onder leiding van gastheren Jelle Ruurda (Federatiebestuurslid) en Tom Brinkman (DJS-bestuurslid) met elkaar in gesprek tijdens het Netwerk Innovatie in Utrecht.
Kunstenares Maria Koijk gaf een indrukwekkende aftrap door te laten zien hoe zij de berg afval van haar eigen borstkankerbehandeling verzamelde en verwerkte in een kunstwerk. Ook met andere afvalkunstwerken vraagt zij op deze manier aandacht voor duurzaamheid. ‘Breek door de regels heen, hou je boodschap simpel en: je moet het gewoon doen’, zo luidde haar advies.
Duurzame oplossingen van de Groene OK
Gynaecoloog Frank Willem Jansen, voorzitter van het Landelijk Netwerk de Groene OK, sloot zich daar van harte bij aan. ‘De Nederlandse zorg is verantwoordelijk voor 7% van de CO2-uitstoot en de zorg staat als sector wereldwijd op de vijfde plaats van grote vervuilers. We weten dat heel goed, maar we blijven nog te veel in de awareness fase steken.’ Het Landelijk Netwerk de Groene OK werkt aan duurzame oplossingen voor bijvoorbeeld anesthesiedampen, medicijnresten, energie en plastic afval. Daarnaast werken ze aan een landelijke aanpak voor duurzaamheid in richtlijnen. De meest effectieve duurzaamheidsstrategie is niet meer doen (refuse), minder doen (reduction) en hergebruik (re-use). Jansen: ‘Vervang bijvoorbeeld de papieren OK-jas door een katoenen versie. Gebruik dat onnodige instrument niet meer. Of beperk de hoeveelheid verpakkingsmateriaal. Dan moet de regelgeving op sommige punten wel veranderd worden want die is nu nog te strikt en dat werkt duurzaamheid tegen. Ook de leveranciers moeten het roer omgooien want hun verdienmodel is nog steeds wegwerp.’
Cirkel van invloed
‘Duurzaamheid is een verantwoordelijkheid van ons allemaal’, stelde Bertine Lahuis, voorzitter raad van bestuur van het Radboudumc. ‘Geen van ons is in staat om de wereld te veranderen maar ieder van ons heeft een eigen cirkel van invloed waarbinnen je stappen kunt zetten.’ Lahuis gelooft in een bottom-up benadering. ‘Als dokters er een punt van maken en met oplossingen en gedachten komen, dan volgt vanzelf beleid.’ Het Radboudumc heeft duurzame nieuwbouw neergezet, voedselbeleid ontwikkeld, er zijn groene teams en er wordt gewerkt aan een groene OK. Ook is de discussie op gang gekomen over welke zorg wel en niet verleend moet worden. ‘Vraag de patiënt wat hij of zij nou echt nodig heeft. Behandel niet zomaar maar vraag door en differentieer!’, aldus Lahuis.
Laaghangend fruit
Met laaghangend fruit kan snel resultaat geboekt worden. Zo heeft de oogheelkunde de CO2-footprint met 75% kunnen verminderen, simpelweg door onnodige materialen bij ooginjecties te schrappen en afval te scheiden, vertelde oogarts Redmer van Leeuwen van de projectgroep Duurzame Oogheelkunde. KNMP-bestuurder Nicole Hunfeld liet zien hoe in het Erasmusmc is geprobeerd de CO2-footprint van de ic’s te verminderen. Elke dag is er namelijk per ic-patiënt maar liefst 17 kilo afval. De 7 belangrijkste milieu-effecten zijn in kaart gebracht en er wordt nu aan gewerkt om deze aan te pakken. Deze maatregelen zijn niet alleen goed voor het milieu maar hebben ook geleid tot een half miljoen kostenbesparing.
Opschaling
Het thema duurzaamheid heeft een plek heeft gekregen in het Integraal Zorgakkoord. Er is een Green Deal Duurzame zorg 3.0 gekomen en er bestaan veel goede lokale initiatieven. Maar om duurzaamheid echt goed van de grond te krijgen zou er meer opgeschaald moeten worden naar landelijk niveau, was een veelgehoord geluid tijdens het Netwerk Innovatie. Medisch specialisten kunnen daarbij een rol pakken door kennis te delen en duidelijk te maken wat duurzaam dokteren is en wat zij daarbij nodig hebben van de overheid en de industrie.