Column Mag ik dan niet eens meer ...?
DOSSIER GRENSOVERSCHRIJDEND GEDRAG
‘Grensoverschrijdend gedrag staat volop in de schijnwerpers, wat uiteenlopende reacties oplevert. Eén van mijn favorieten is: “Mag ik dan niet meer …?” Mag ik geen grappen meer maken, geen schouderklopje meer geven, niet meer alleen met iemand in een kamer zijn? Vragen met veel potentie, want als er oprechte zelfreflectie uit voortkomt, wordt het probleem bij de wortel aangepakt: bij degenen die andermans grenzen overschrijden. Die zelfreflectie kan ingewikkeld zijn. Er bestaan immers verschillende vormen van grensoverschrijdend gedrag, in allerlei subtiele en minder subtiele varianten. Bovendien is elke situatie anders en kunnen mensen dezelfde situatie verschillend beleven. Maar er is meer aan de hand. Het zijn namelijk vooral mensen in machtsposities die ongemak uiten over het verzoek tot zelfreflectie, zoals mensen in leidinggevende functies, cisgender mannen, witte mensen en hetero’s. Dat komt mogelijk doordat de rollen voorheen omgedraaid waren: het waren mensen uit gemarginaliseerde groepen die hun gedrag veranderden. Denk aan vrouwen die hun kleding aanpassen om dubbelzinnige opmerkingen of aanrakingen te voorkomen. Geprivilegieerde mensen hoefden deze moeite nooit te doen. Zij waren de onzichtbare norm die geen reflectie behoeft. Zij “waren nou eenmaal aanrakerig”, “maakten nou eenmaal graag harde grappen”. Aan dat privilege lijkt nu een eind te komen.
Het is hoog tijd dat juist mensen in machtsposities op hun gedrag gaan reflecteren, waarbij niet de intentie centraal staat, maar het effect op anderen. Dit vereist openheid voor feedback en een lerende instelling. En de uitkomst kan inderdaad zijn dat we bepaalde grappen liever achterwege laten, schouderklopjes omzetten in verbale complimenten en oplossingen zoeken voor intimiderende situaties. Kleine aanpassingen, die een wereld van verschil kunnen maken.’
Marijke Naezer, cultureel antropoloog en wetenschapper genderstudies, gespecialiseerd in de thema's gender, diversiteit en seksualiteit
Lees de andere artikelen uit dit dossier