Samen beslissen serie #Hoedan?

Heb je de campagne al voorbij zien komen op tv en of radio of in het ziekenhuis?
‘Jazeker! Je kunt er niet omheen: op televisie, radio, internetbanners en op posters op de poli. Maar als ik tijdens onderwijs coassistenten en aiossen vraag wie ervan gehoord heeft, steekt hooguit één op de tien een hand op. En bij doorvragen weet niemand van hen eigenlijk het doel. Hoe dat komt? Deels omdat zij andere media­kanalen bekijken, maar ook omdat ze niet het idee hebben dat het direct relevantie heeft voor hun werk. Ze zijn te druk met de vakinhoudelijke aspecten van de opleiding.’

Toch heb je zelf ook ooit ergens moeten beginnen met bewustwording. Welk proces heb jij doorlopen?
‘Als kinderarts zag ik veel kinderen met astma. Ik gaf goede voorlichting over de medicatie, maar ik merkte dat de therapie­trouw laag bleef. Dus ging ik enthousiast vertellen over hoe goed de medicijnen werken om ouders te overtuigen. Tot ik erachter kwam dat ouders zich juist daardoor niet vrij voelden om hun weerstand en zorgen te bespreken. Dat deden ze op het schoolplein, of met de buurvrouw. Ik werkte dus hard, maar was niet helemaal succesvol. Voor mij was dat de aanleiding om mijn strategie aan te passen. Ik begon andere vragen te stellen, bijvoorbeeld: “stel dat we medicatie geven, wat vindt u daar dan van?” Of: “wat wilt u bereiken bij de behandeling van het astma van uw kind?” Door te informeren naar wensen, voorkeuren en denkbeelden, kregen we een heel ander gesprek.’

Waarom is het zo belangrijk dat er aandacht is voor samen beslissen?
‘Je consulten worden leuker en nuttiger. Als je begrijpt hoe de patiënt denkt en wat voor hem belangrijk is, kun je beter helpen. Door de patiënt meer te betrekken bij beslissingen, verbetert vaak de therapietrouw. Of de bereidheid om mee te bewegen, bijvoorbeeld als je met mensen in gesprek gaat over leefstijl­interventies als gewicht verliezen of stoppen met roken. Tot slot heb je elkaar gewoon nodig om tot een goed behandelbeleid te komen. Zoals een moeder ooit tegen mij zei: “u bent de expert over zijn ziekte, ik ben de expert over zijn dagelijks leven.” Maar hoe eenvoudig het ook klinkt, samen beslissen is geen gesneden koek.’

Dat blijkt ook uit het promotie­onderzoek Samen beslissen in de spreek­kamer – hoe doen we dat in de dagelijkse praktijk? dat aios Ellen Driever bij jou deed. Wat zijn haar belangrijkste conclusies?
‘Er gaapt een behoorlijke kloof tussen willen en doen. Je bewust zijn van het belang van samen beslissen, waar de huidige campagne op inzet, is er bij de meeste artsen inmiddels wel. Uit het onderzoek van Ellen, waar 250 medisch specialisten en 75 aios aan meededen, blijkt echter dat dokters vaak wel verschillende opties bespreken, maar de patiënt niet of nauwelijks meenemen in de uiteindelijke besluitvorming. Ook blijkt dat artsen vaak denken dat ze weten wat belangrijk is voor patiënten zonder daarover met de patiënt in gesprek te gaan. Het meest opvallende: deze uitkomsten gelden ook voor die specialisten die zeggen dat ze al lang aan samen beslissen doen.’

Hoe komt dat? Is de huidige kennis bij dokters te beperkt?
‘Liever zou ik zeggen dat we als dokter op een andere manier zijn opgeleid, namelijk om de expertrol te pakken. Ons denkkader is dat er op grond van de bestaande evidence vaak één unieke en beste oplossing is. Dus adviseren we bijvoorbeeld: u moet medicijnen nemen, dagelijks, en dat is heel belangrijk. Dat is natuurlijk niet zo, want de patiënt heeft altijd een keuze om dat advies wel of niet te volgen. Bovendien is die overtuigende manier van communiceren maar beperkt effectief. Het werkt beter om bondgenoten te zijn. Maar dat gaat vaak tegen je natuur in van informatie geven en overtuigen: het vraagt een andere benadering.’

‘Schrap de woorden “u moet” per direct uit je vocabulaire’

Wat is dan de goede, of betere, manier om samen te beslissen?
‘Het dwingend en ongevraagd advies geven heb ik mezelf echt moeten afleren. Ik ben overgeschakeld naar uitleggen welke behandelopties er zijn en wat de voor- en nadelen daarvan zijn. Vervolgens vraag ik de patiënt of diens ouders om te vertellen hoe zij denken over die verschillende opties en leg ik uit dat het belangrijk voor mij is dat zij hun gedachten uitspreken en actief meedenken. Omdat er altijd keuzes zijn, kan ik hen zo beter helpen.’