Column Shirin Bemelmans-Lalezari: Wees menselijk

Dossier: Patiëntveiligheid

‘Patiëntveiligheid is wat mij betreft nauw verweven met het gebod “Gij zult niet schaden”. Wij willen onze patiënten helpen, niet schaden. Om dat te kunnen, worden we opgeleid tot zelfstandig handelende en denkende medisch specialisten. Gedrevenheid en perfectionisme - toch al natuurlijke eigenschappen van een groot deel van onze beroepsgroep - worden daarbij omarmd en gestimuleerd. Deze route kan ook een valkuil zijn. Vaak horen we weer dat stemmetje in ons hoofd: “Ik moet dit toch zélf kunnen, ook als het lastig wordt.” Dit stemmetje weerhoudt ons van het stellen van de simpele vraag: “Ik weet niet helemaal zeker of ik hier linksaf of rechtsaf moet. Normaal zou ik kiezen voor rechtsaf, maar nu twijfel ik. Wat zou jij doen?”
En dat is begrijpelijk: door de vraag te stellen, erkennen we dat we een fout zouden kunnen maken. Dat kan een wankel gevoel geven, want ons is met de paplepel ingegoten dat je fouten te allen tijde moet zien te voorkomen. Soms komt daar de angst voor het kritische oordeel van de ander nog bij. Zo zit de angst voor fouten bij sommigen heel diep.

In mijn loopbaan als cardiothoracaal chirurg, plaatsvervangend opleider en coach, heb ik de angst voor fouten leren zien als een belemmerende overtuiging, die de groei van mensen in de weg zit. Dat geldt in het bijzonder voor medisch specialisten. Leren van fouten is lastig, net als het delen van gevoelens van onzekerheid en kwetsbaarheid. En hoewel iedereen hier een eigen weg in heeft gevonden, zijn lang niet alle medisch specialisten zich bewust van hun eigen mechanismen, van hun omgang met de kans op fouten. Terwijl juist dit basale bewustzijn het raam openzet naar groei.
Gelukkig kantelt het beeld. We zien steeds meer in dat we geen robots zijn, maar mensen die er goed aan doen hun angsten en kwetsbaarheden te erkennen en door zelfreflectie te onderzoeken. Inclusief onze soms wat groot en gevoelig uitgevallen ego’s, onze reflexen bij afwijkingen en onze reactie op collega’s die ons - gevraagd of ongevraagd - op die reflexen wijzen. Dit proces is interessant en wijst ons de weg naar meer patiëntveiligheid.

Het simpele bewustzijn van onze menselijkheid wordt in het bijzonder gewaardeerd door de jonge generatie, de medisch specialisten in de dop die zich in een sneltreinvaart ontwikkelen. Ik raad hen altijd aan om iemand op de werkvloer te zoeken bij wie ze zich vertrouwd genoeg voelen om advies te vragen bij dilemma’s en vraagstukken. Dat is voor velen geen makkelijke opgave. Dus als een aankomend medisch specialist zich bij jou meldt voor advies of hulp, omdat jij hun onzekerheden misschien al eens hebt meegemaakt en begrijpt, realiseer je dan dat die stap heel wat moed kan vergen. Wees je bewust van jouw potentiële oordeel en laat dat links liggen. Luister, reflecteer en ondersteun waar nodig. Kortom, wees menselijk en help hen op weg in ons mooie vak.’

Shirin Bemelmans-Lalezari
cardiothoracaal chirurg in UMC Utrecht

Download het dossier als Pdf
Ga naar alle artikelen uit het magazine

Lees meer artikelen uit dit dossier