Minder fouten bij operaties dankzij minutieus ‘draaiboek’
Het risico dat er bij operaties wat mis gaat, is sterk afgenomen doordat medisch specialisten in een landelijk ‘draaiboek’ stringente afspraken hebben vastgelegd over onderlinge communicatie, medicatie, apparatuur en verantwoordelijkheden. In een drieluik van richtlijnen liggen alle stappen rond het operatieproces vast inclusief één operatiedossier, cruciale stopmomenten en veiligheidschecks.
De richtlijnen pre-, per- en postoperatief zijn ontwikkeld door de Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologie (NVA) en de Nederlandse Vereniging voor Heelkunde (NVvH). De specialisten hebben nauwgezet alle stappen voorafgaand, tijdens en na de operatie vastgelegd en beschreven wat de bijbehorende acties zijn. “Zo staat precies beschreven wie waar verantwoordelijk voor is, zijn er stopmomenten waarin ondermeer medicatie en apparatuur gecheckt en besproken moet worden, en ligt vast waar overdrachten van de ene naar de andere specialist of afdeling aan moeten voldoen”, zegt André Wolff, voorzitter van de richtlijnencommissie perioperatief traject namens de NVA.
Richtlijnen uitgangspunt handhaving
De tweede richtlijn van het drieluik is onlangs verschenen en krijgt steun van 13 wetenschappelijke verenigingen van medisch specialisten, de patiëntenkoepel NPCF en de Nederlandse Vereniging voor Ziekenhuizen. Eerder is de richtlijn gepubliceerd die het proces voor de operatie beschrijft. Medio volgend jaar volgt de laatste. “We hebben met de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) afgestemd hoe de richtlijnen gehandhaafd kunnen worden”, zegt Marja Boermeester, lid van de richtlijnencommissie perioperatief traject namens de NVvH en betrokken bij het ontwikkelen van een checklist voor operaties. “Zo is er geen ontkomen aan en kunnen patiënten er op vertrouwen dat ze in veilige handen zijn.”
Vaste communicatiemomenten
De drie richtlijnen zijn ontwikkeld naar aanleiding van drie kritische rapporten van de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ). Die toonden aan dat met name bij de overdracht zaken fout gaan rond operaties. Er bleek geen vaste structuur voor te zijn waardoor belangrijke onderwerpen als bloedverlies, medicatie en pijnbestrijding niet of slecht werden vastgelegd. Met alle risico's van dien.
Cruciale samenwerking
De voorbereiding van een operatie is van groot belang. Bloedverdunnende medicijnen zijn vaak risicovol tijdens een operatie. Bij opname in het ziekenhuis moet bij de specialisten en verpleegkundigen bekend zijn dat dit middel niet mag worden gegeven. Wordt zo’n medicijn niet tijdig gestopt dan stijgt de kans op een bloeding tijdens of na de operatie, met alle gevolgen van dien. Daarom luistert de samenwerking tussen de verschillende medisch specialisten, verpleegkundigen, operatieassistenten en ziekenhuisapothekers nauw.
Checklist onderdeel richtlijnen
Onderdeel van de richtlijnen is een door het AMC ontwikkelde checklist SURPASS. Zo moet bijvoorbeeld uit drie afzonderlijke bronnen gecontroleerd worden of het de juiste patiënt betreft. En of hij de juiste operatie op de juiste ‘locatie’ krijgt. Andere onderdelen die de specialisten gezamenlijk bespreken zijn eventuele allergieën, het antibioticabeleid en de aanwezigheid van bekwaam personeel en geschikte materialen. Pas als alles klopt mag de operatie worden uitgevoerd.
“Door de richtlijnen toepasbaar te maken, dring je bijvoorbeeld fouten met verwisselingen terug en kan je geen informatie over het hoofd zien”, legt Wolff uit. “Daarnaast werk je hechter samen. Uit diverse onderzoeken blijkt dat door goede samenwerking vier tot vijf keer minder fouten worden gemaakt.”
Richtlijnen onderscheiden
De richtlijnen over het gehele operatieproces zijn onlangs onderscheiden op het 2e Nationale Kwaliteitscongres waar verzekeraars, ziekenhuizen, en medisch specialisten goed waren vertegenwoordigd. De aanwezigen hadden de keuze uit 13 genomineerde kwaliteitsprojecten. De jury roemde het multidisciplinaire project dat indrukwekkend snel is ingevoerd en nu al ‘aantoonbaar levens redt’. De winnende richtlijnen staan op www.kwaliteitskoepel.nl samen met honderden andere medische richtlijnen.