Aandacht voor een veilig opleidingsklimaat essentieel
Een van de belangrijkste randvoorwaarden voor een opleiding, is een veilig opleidingsklimaat. Dit geldt zeker ook voor de medische vervolgopleidingen waarin een aios zich vrij moet kunnen voelen om wensen en problemen over zijn opleiding te bespreken. Dit klinkt makkelijker dan het is. Vanuit een gevoel van afhankelijkheid ervaart een aios die veiligheid niet altijd automatisch.
En dat is precies waar dan ook blijvend aandacht voor moet zijn. Voortdurend werken aan het bestendigen, en waar nodig verbeteren van een veilig en gezond opleidingsklimaat. Eén van de belangrijkste opdrachten die voorzitters van Centrale Opleidingscommissies (COC’s) zichzelf en hun COC’s dan ook geven. Zo bleek uit de gesprekken tijdens de tweede netwerkbijeenkomst tussen COC-voorzitters en de Raad Opleiding van donderdag 10 maart 2022.
Open aanspreekcultuur
De relatie tussen aios en opleider is er een van begeleiden en beoordelen op zowel professionele als persoonlijke ontwikkeling. Het is belangrijk om je bewust te zijn van je eigen rol in het leerproces en hoe die rol de ander beïnvloedt. Hiërarchische structuren kunnen leiden tot een minder open aanspreekcultuur, en juist die open aanspreekcultuur is waar we naar toe willen. Want goed opleiden kan alleen in een klimaat waar in alle openheid ontwikkeling, fouten en twijfels besproken kunnen worden. Lukt dat niet, of is er sprake van een geschil of onveilige situatie dan moet het voor aios bekend zijn waar ze – al dan niet anoniem - kunnen aankloppen met hun problemen.
Rol COC
Lang niet alle aios weten de weg naar de COC te vinden, bleek ook uit de gesprekken. Ook daar ligt een opdracht voor de COC’s was de conclusie. Een paar van de tips die werden uitgewisseld: Maak jezelf als COC bekend bij aios. Bijvoorbeeld tijdens een introductiebijeenkomst voor nieuwe aios of bij centrale bijscholingsmomenten waar aios aan deelnemen. En zorg dat je op vele manieren zichtbaar bent als COC en zoek de samenwerking met de aios-verenigingen.
Een COC is er om de kwaliteit van alle opleidingen in het ziekenhuis te bewaken en te waarborgen en is daarmee medeverantwoordelijk voor het veilige opleidingsklimaat. De COC is ook de plek waar aios kunnen aankloppen wanneer zich problemen voordoen, of wanneer zij met grensoverschrijdend gedrag te maken krijgen. De Federatie publiceerde hierover de brochure ‘Rol van de Centrale Opleidingscommissie’ met richtlijnen en tips voor COC’s die bij een geschil betrokken zijn. Hoe kun je deze vervelende momenten voor zijn? Welke instrumenten kunnen worden ingezet om klachten en mogelijke conflicten te voorkomen? Goede voorbeelden kwamen tijdens de bijeenkomst ter tafel: van de inzet van een getrainde aios die als vertrouwenspersoon optreedt, of wekelijkse reflectiemomenten met een door de aios-groep zelfgekozen supervisor, tot de inzet van een meldings-app voor ongewenst gedrag.
Goede voorbeeld geven
Gastspreker Sander Dalenberg, universitair docent leiderschap en ethiek en teamleider Expertise Centrum Leiderschap bij Defensie, benadrukte aandacht te hebben voor het scheiden van de rollen begeleiden en beoordelen. Hij stelt dat een aanspreekcultuur de beste garantie biedt voor teameffectiviteit en veiligheid. Omdat een cultuur zich vormt door afkijken bij hoe collega's en hoger geplaatsten het doen, is zijn advies eenvoudig: Geef als opleider zelf het goede voorbeeld. Laat zien hoe je open en kwetsbaar je eigen fouten bespreekt en nodig anderen uit hetzelfde te doen.