‘Bewegen speelt essentiële rol bij preventie en herstel’
Bewegen heeft altijd nut, zo stelt Rienk Dekker, revalidatiearts en hoogleraar op de afdeling Revalidatiegeneeskunde van het UMCG. ‘Bewegen speelt een grote rol als het gaat om het voorkomen van ziektes of het beperken van de gevolgen daarvan. Daar mag in de ziekenhuizen best wat meer aandacht voor komen.’
De Federatie sprak met Dekker in het kader van de voorbeeldprojecten rond De Juiste zorg op de juiste plek. Dekker is één van de initiatiefnemers van het project PIE=M dat staat voor Physicians Implement Exercise as Medicine. Binnen dit project werd onderzocht hoe je zorgverleners bewuster kunt maken van het nut van (meer) bewegen en hoe je dit in een ziekenhuis kunt implementeren. ‘Er is onomstotelijk aangetoond dat bewegen een positieve invloed heeft op het lichaam. Je bloedvaten worden bijvoorbeeld wijder waardoor de kans op hart- en vaatziekten afneemt’, vertelt Dekker. ‘Ook in de praktijk valt het mij altijd op dat patiënten die regelmatig bewegen zich fitter voelen en ook sneller herstellen. Voor mij was dat een belangrijke drijfveer om dit project te starten.’ Naast het voordeel voor de patiënt ziet Dekker nog een meerwaarde: ‘De druk op de zorg is groot en daarom wordt preventie steeds belangrijker. Leefstijl speelt daarbij een essentiële rol.’
Bewegen als medicijn
Het project PIE=M heeft onder andere geresulteerd in een concreet stappenplan voor het invoeren van bewegen als medicijn in de klinische praktijk. ‘Je moet het artsen makkelijk maken, want veel van mijn collega’s ervaren een grote tijdsdruk. Daarom hebben we een vragenlijst ontwikkeld die de patiënt al voor het consult kan invullen en die direct leidt tot een concreet advies. Vervolgens is het belangrijk dat de patiënt snel terecht kan bij bijvoorbeeld een leefstijlconsulent, liefst in de eigen woonplaats. Juiste zorg op de juiste plek dus.’ Hoewel er ook artsen zijn die niets zien in het inzetten van bewegen als medicijn, laat Dekker zich niet uit het veld slaan. ‘Tegengeluid is ook nodig om scherp te blijven en kritisch te kijken naar je eigen aanpak.’
Randvoorwaarden
Naast het stappenplan benoemt Dekker nog een aantal essentiële randvoorwaarden die nodig zijn voor een succesvolle implementatie. ‘Alles valt of staat met het commitment van een raad van bestuur of directie. Die moet uitspreken het zinnige en passende zorg te vinden en het een plek in het beleidsplan geven. Vervolgens is het van belang dat medewerkers voldoende tijd krijgen om zich met dit onderwerp bezig te houden. Ik denk dan bijvoorbeeld aan het aanstellen van een projectleider en een projectteam. Een laatste en zeker niet onbelangrijke voorwaarde is dat er in ons land wat moet veranderen in de betalingssystematiek. Het is toch gek dat iemand met een hoge bloeddruk zonder problemen zijn bètablokkers krijgt voorgeschreven en vergoed, maar dat dat niet geldt voor het inzetten van een bewegingstraject? Terwijl het effect misschien wel hetzelfde is. Dat moet echt anders wat mij betreft. In alle regeringsplannen wordt gesproken over het belang van een gezonde leefstijl, maar het wordt tijd dat we daar meer naar gaan handelen.’
Kleine stapjes
En de patiënten zelf, wat vinden die er eigenlijk van? ‘Dat verschilt natuurlijk per patiënt. Bij patiënten die minder gemotiveerd zijn, is het een uitdaging om ze te activeren. Maar de grootste uitdaging zit in het volhouden ervan. Daarom ben ik een groot voorstander van kleine stapjes en het stellen van persoonlijke doelen. Stel, iemand heeft aanvankelijk geen zin om te wandelen, maar heeft wel behoefte aan meer sociale contacten. Als je met zo iemand kunt afspreken dat het doel is om op en neer naar het dorpscentrum te lopen zodat hij daar bijvoorbeeld koffie kan drinken met een vriend, dan kun je zo iemand wellicht wél motiveren.’
Leefstijlloket
Om patiënten te begeleiden in een gezonde leefstijl, neemt het UMCG deel aan het LOFIT onderzoeksproject van Amsterdam UMC. Hierbij wordt in een aantal ziekenhuizen een leefstijlloket opgericht. ‘Dit is een vervolg op het PIE=M project, waarbij we gaan kijken hoe we leefstijl een vast onderdeel kunnen maken in de behandeling van patiënten met een chronische ziekte’, legt Dekker uit. ‘Hiermee hopen we tevens handvatten te krijgen om te zorgen dat patiënten een actievere leefstijl ook volhouden.’ Daarnaast is in het UMCG ook het project GLIM (Groninger Leefstijl Interventie Model) van start gegaan, met als doel leefstijl nog meer te implementeren in de reguliere behandelingen in het ziekenhuis en de betrokken zorgketens. En dan de slotvraag: hoe actief is Dekker zelf eigenlijk in zijn vrije tijd? Dekker lacht: ‘Ik ben altijd een fanatiek voetballer geweest, maar sinds ik een blessure heb opgelopen zit ik voornamelijk op de fiets. Ik moet zeggen dat ik mij altijd heel vrolijk voel na het sporten en dat gevoel gun ik iedereen.’
Geïnteresseerd in het bevorderen van een gezonde leefstijl in je eigen spreekkamer? Bekijk dan eens onze implementatiekaart Van spreekkamer naar leefstijlinterventie en het beweegstappenplan van project PIE=M. Of volg de online cursus Leefstijlinterventies die de Federatie in samenwerking met E-Infuse heeft ontwikkeld. Meer voorbeelden, video’s en artikelen vind je op onze themapagina Juiste zorg op de juiste plek en de themapagina Preventie.