Verlenging van de opleiding door COVID-19

De Registratiecommissie Geneeskundig Specialisten (RGS) noteerde tot oktober 2021 een totale extra aanvraag van ruim 1.900 maanden verlenging van de overeengekomen opleidingsduur voor 489 aios vanwege de COVID-pandemie. Reden tot grote zorg of is er sprake van een tijdelijk effect? Deze drie opleiders verwachten het laatste.

‘Met een beetje creativiteit is veel op te lossen’

De opleidingsgroep gynaecologie en obstetrie van het UMCG zocht naar creatieve oplossingen om de verloren opleidingsmomenten in te halen, vertelt gynaecoloog en opleider Maaike Oonk. Dat lukte vrijwel altijd.

‘Bevallingen en oncologische zorg zijn tijdens de hele COVID-19 pandemie gewoon doorgegaan. De zorg voor benigne gynaecologie, endometriose en fertiliteit heeft wel stilgelegen. Daarom hebben we individueel gekeken wat de aios heeft gemist en hoe dat in te halen was. 

Een specifiek aandachtspunt waren de verrichtingen: de ok’s hebben lang op een laag pitje gestaan. Daar maakten aios zich wel zorgen over. We hebben gezocht naar mogelijkheden om toch zoveel mogelijk uit de beschikbare verrichtingen te halen. Bijvoorbeeld door voorbereiding met filmpjes waarin operaties stap voor stap zijn gefilmd en jongste-oudste constructie. We hopen dat dit bijgedragen heeft aan een steilere leercurve op de ok.

Uiteindelijk heeft ons cluster geen verlengingen hoeven aanvragen. Hooguit is er soms geen korting toegepast. Natuurlijk hebben de klinieken in het zuiden meer last gehad dan wij en is ook binnen de gynaecologie noodzakelijke verlenging aangevraagd. Maar verlengen kost geld. Dat betekent dat we terughoudend moeten zijn. We hebben de verantwoordelijkheid om zo goed mogelijk om te gaan met maatschappelijke gelden.’

‘Bij ons is de schade relatief beperkt’

Internist en opleider interne geneeskunde Yvo Smulders van het Amsterdam UMC verwacht dat zo’n 10 tot 15 van de 65 aios op zijn afdeling langer doen over hun opleiding.

‘Laat ik meteen een nuancering maken: bij de meeste aios gaat het niet om een verlenging, maar om iets minder verkorting van de opleidingsduur. Bij ons is de schade namelijk relatief beperkt gebleven. Aios deden in hun stage acute geneeskunde bijvoorbeeld ook ervaring op en zaalstages en poliklinieken liepen gewoon door.

Toch is verlenging soms te billijken. We leiden competentiegericht op, maar het is lastig om met een hard afkappunt te bepalen wanneer iemand ‘competent’ is. Interne geneeskunde is met name een beschouwend vak waarin je een bepaalde manier van denken moet aanleren. Verder zijn bepaalde omstandigheden een overweging om iemand soms iets extra’s te laten doen, bijvoorbeeld een supervisiestage na een verdieping in endocrinologie.

Of ik dat financieel te verantwoorden vind? Ja, want het gaat om een klein deel van de vierdejaars aios die opleidingsmomenten hebben gemist. Bovendien zie ik dit als een tijdelijke situatie: ik verwacht niet dat de zorg nog eens zo overbelast raakt als in de eerste golf waardoor aios hun opleiding moeten onderbreken. Tot slot vind ik de COVID-impact niet alleen negatief: er zijn ook veel aios die een ‘burn-in’ kregen, voelden waarom ze dokter wilden worden en optimaal gemotiveerd raakten voor ons mooie vak.’

‘Al vrij snel konden we ons werk hervatten’

Voor aios oogheelkunde viel het aantal gemiste opleidingsmomenten in het Haaglanden Medisch Centrum mee, merkt oogarts en opleider Maurits Joosse. Als secretaris van het Concilium Ophthalmologicum van het Nederlands Oogheelkundig Gezelschap (NOG) ziet hij landelijk eenzelfde trend.

‘Tijdens de eerste maanden van de pandemie gingen de spoedconsulten gewoon door. Daarnaast konden we veel poliklinische bezoeken telefonisch doorgang laten vinden. Ook de meeste operaties hebben we al snel hervat. Veel oogheelkundige verrichtingen vinden namelijk plaats onder lokale verdoving. Dat betekent dat we geen narcose nodig hebben, en dus geen verpleegkundige assistentie die op dat moment inzetbaar moet zijn op de COVID-afdelingen.

Een enkele aios heeft door de stilstand in de allereerste weken sommige ingrepen of procedures beperkt gezien of gedaan, en de ingrepen onder narcose lagen tijdelijk echt stil. Bijna iedereen kon die schade echter later inhalen. En de aios en anios die hebben meegeholpen op de COVID-afdelingen vonden het een heftige maar fascinerende ervaring. Voor de meesten was dat werk een leerzame, korte onderbreking van hun dagelijkse taken die niet veel invloed had op het oplopen van achterstanden. 

Al met al heeft de opleiding oogheelkunde dus weinig leed ervaren door COVID-19. Dat beeld zie ik ook landelijk terug: in totaal is er 3,6 maanden verlenging aangevraagd. Wel denk ik dat het heeft bijgedragen dat de bezuinigingsopgave om de opleiding verder te verkorten, door COVID-19 direct in de koelkast is gezet.’

‘Verleng waar het nodig is, maar wees terughoudend waar het kan’

‘De impact van de COVID-zorg op het behalen van bekwaamheidsdoelen verschilde sterk tussen vervolgopleidingen’, zegt kinderarts Hein Brackel, bestuurslid bij de Federatie met portefeuille opleidingen. ‘Zeker bij ‘snijdende’ specialismen waren verlengingen deels onoverkomelijk door het afschalen van ingrepen. COVID-19 bood de vervolgopleidingen ook kansen tot het opdoen van extra en andere competenties, bijvoorbeeld voor interprofessioneel werken en digitale zorg. Daarnaast is de COVID-achterstand voor de meeste aios meestal goed te compenseren in het restdeel van hun opleiding. We gaan de COVID-zorg een plaats geven in het dagelijkse zorgproces en dus ook in de vervolgopleidingen. Het effect zoals we dat nu ervaren zal daarmee tijdelijk zijn.

Het nu grote aantal verlengingsaanvragen is daarmee geen directe reden tot grote zorg, maar betekent wel een grote extra kostenpost voor de zorg en dus onze maatschappij. Als beroepsgroep moeten we daarom zorgvuldig omgaan met het inzetten van verlenging. Blijf met elkaar in gesprek over hoe de opgelopen achterstand creatief is te compenseren.'