Ruth Pel, senior onderzoeker bij Vilans: ‘Samen beslissen is een houding, geen kunstje’
Dit artikel is onderdeel van het dossier Samen Beslissen in het magazine Medisch Specialist.
‘Tijdens mijn promotieonderzoek observeerde ik veel consulten, en zag ik dat geriaters benadrukten dat ze altijd al aan samen beslissen deden, vaak ongestructureerd van links naar rechts schoten als het ging om het maken van keuzes. Ze begonnen hun gesprek met ‘En, wat scheelt eraan?’ en benadrukten later van de ene optie alleen de voordelen, van de andere de nadelen. Hoe meelevend ook, de focus lag op het medische, en ze stuurden met hun kennis.
De multiproblematiek van oudere patiënten voedt de reflex van artsen om in de oplossingsmodus te schieten, vanuit de overtuiging dat een probleem altijd om actie vraagt. Maar als je probeert alle medische problemen geïsoleerd op te lossen, stapelt de behandellast van de patiënt zich op. Die is dan de hele dag bezig met medicijnen en leefstijladviezen, inclusief de bijbehorende frustraties. Terwijl de kans groot is dat die oudere al accepteert dat veel zaken onoplosbaar zijn. Beter is het om te bespreken wat belangrijk is voor iemand, en je behandelopties daarop te richten. De vraag “Wat is uw doel?” past niet altijd bij de beleving van ouderen. Waar je ze wel op kunt bevragen is hun hoop om iets te kunnen blijven doen, zaken waar ze geluk uit halen, die hun dag kleur geven. Daarop zouden de verschillende behandel-opties gericht moeten zijn. Deze insteek verhoogt ook bewezen de therapietrouw. Samen beslissen start dan ook met de vraag: hoe ervaart u uw eigen gezondheid? Om door te schakelen naar: wat is belangrijk voor u, waar hoopt u op? Daarmee leg je een basis om samen prioriteiten te stellen, gericht op wat nog wél kan. Je zou ook rekening moeten houden met persoonsgebonden factoren - denk aan leeftijd, opleiding, gezondheidsvaardigheden en angst - maar we weten nog niet goed hoe die factoren zich verhouden tot samen beslissen; nieuw onderzoek zou daarop gericht moeten zijn.
Ik hoor wel eens dat het onethisch zou zijn om patiënten te laten beslissen over gespecialiseerde medische zaken. Maar zodra je de resultaten voor de patiënt vooropstelt, ontdek je dat samen beslissen niet gaat over medische complexiteit, maar over het meewegen van het perspectief van de patiënt, zodat aan het eind van ieder gesprek je eigen waardevolle medische kennis in balans is gebracht met diens leven. Dat vergt ook inzet van de patiënt. Geriaters gebruiken daarvoor PROMS, geven die vaak als huiswerk mee, waarmee ze ook de gesprekken thuis op gang helpen. Gaandeweg ontdekte ik dat veel van deze inzichten opgaan voor álle patiënten met multiproblematiek. En dat samen beslissen een houding is, geen kunstje. Het vergt intensieve en regelmatige training. Alleen daarmee voorkom je terugval in je oude gespreksstijl.’
Ruth Pel, senior onderzoeker bij Vilans, promoveerde in 2020 op het proefschrift Shifting from ‘What is the matter?’ to ‘What matters to you?’