Column Peter Paul van Benthem: 'Beren elimineren'

Weet u het nog? ‘Studies psychologie vallen door de mand’, meldde de NOS twee jaar geleden. Wetenschappers herhaalden 100 recente psychologische experimenten. Slechts 36 procent daarvan leverde bij herhaling dezelfde resultaten op. De media doken er direct bovenop. Hoewel de oorzaak van deze afwijkende resultaten niet echt duidelijk was, werden er toch al snel vraagtekens gezet bij de wetenschappelijke integriteit van het onderzoek.

Bij gebrek aan wetenschappelijke integriteit wordt vaak meteen gedacht aan fraude. Gelukkig is dat maar zelden aan de orde. Wetenschappelijke integriteit gaat over veel meer, zoals het methodologisch correct uitvoeren van onderzoek, maar bijvoorbeeld ook over het doen van onderzoek dat antwoord geeft op maatschappelijk relevante vragen. Met de kennis uit dat soort onderzoek kunnen we de zorg voor de patiënt steeds verder verbeteren. Het Nederlandse onderzoek staat bekend als kwalitatief hoogstaand. Daar mogen we trots op zijn. Maar het kan nog beter. De goede intenties zijn er zeker bij onderzoekers. Maar dan is er nog de praktijk. En die is soms weerbarstiger. Het onderzoekslandschap is versnipperd, soms onoverzichtelijk en het is vaak moeilijk om hierin een weg te vinden. Daarnaast zijn er best wat beren op de weg.

Een van die beren is het huidige onderzoeksklimaat. In de praktijk worden onderzoekers nu nog te veel beloond op basis van aantal en impact van publicaties en er is een stevige onderlinge concurrentie bij het aanvragen van onderzoekssubsidies. Dat werkt zaken in de hand zoals onderzoek doen dat minder relevant is, het niet publiceren van negatieve resultaten, selectief publiceren van data en het niet beschikbaar stellen van data voor andere onderzoekers. Verandering van het onderzoeksklimaat kan enorm bijdragen aan de verbetering van de kwaliteit van medisch onderzoek. Daar zie ik dus kansen.

Een beter onderzoeksklimaat is natuurlijk niet van de ene op de andere dag geregeld. Als eerste stap willen wij ons als medisch specialisten aansluiten bij the Lancet REWARD-campagne (REduce research Waste And Reward Diligence). Daarmee onderschrijven we vijf uitgangspunten die bijdragen aan integer wetenschappelijk onderzoek. Bijvoorbeeld dat we onderzoeksmethoden, data en volledige onderzoeksverslagen toegankelijk maken. Maar ook dat we onderzoeksvragen goed prioriteren, zorgen voor werkbare wet- en regelgeving en werken volgens een gedegen onderzoeksopzet.

Er worden al stappen gezet. Vakbladen publiceren steeds vaker ook negatieve onderzoeksresultaten. Wetenschappelijke verenigingen werken aan maatschappelijk relevant onderzoek door samen met patiëntenverenigingen te bepalen welke onderwerpen als eerste onderzocht moeten worden. Ook vanuit de Federatie Medisch Specialisten dragen wij graag bij aan een beter wetenschappelijk klimaat. Bijvoorbeeld door bij de overheid aan te dringen op het wegnemen van belemmeringen in regelgeving. Of door vanuit ons kennisinstituut wetenschappelijke verenigingen te ondersteunen bij het opstellen van kennisagenda’s. Door partijen in het onderzoeksveld bij elkaar te brengen en beter te laten samenwerken en daarbij het delen van onderzoeksdata te stimuleren. En door best practices op te zoeken en met elkaar te delen.

Zo werken we samen aan een goed begaanbare weg door het onderzoeksveld. Hopelijk zonder beren en met de beste zorg als eindbestemming.