Genomineerden Wetenschaps- en Innovatieprijs 2021: Onderzoeken van de radiologen, reumatologen en kno-artsen
Wouter Veldhuis - Radiologie
Onderzoeksvraag: Voor vrouwen met zeer dicht klierweefsel werkt het gewone bevolkingsonderzoek borstkanker minder goed; is MRI beter?
‘Elke twee jaar worden twee miljoen vrouwen tussen 50 en 75 jaar gescreend op borstkanker. Acht procent van hen - 160 duizend vrouwen - heeft heel dicht borstklierweefsel. Deze vrouwen hebben een twee keer hogere kans dan gemiddeld om borstkanker te krijgen, én bij hen zijn op het mammogram vier van de tien tumoren niet te zien. In ons onderzoek kregen achtduizend vrouwen een extra MRI en 32 duizend alleen een mammografie. De MRI vond tumoren die met een mammografie niet waren op te sporen: het aantal tussen twee screeningsrondes in gevonden ‘interval tumoren’ daalde met meer dan 80 procent.
In de eerste ronde van ons onderzoek hadden we 79.8 fout-positieven per duizend screenings. In de tweede ronde was dat gedaald tot 26.3 per duizend. Het kunnen vergelijken met beelden uit de eerste ronde helpt. We hebben daarnaast laten zien dat met behulp van kunstmatige intelligentie dat getal nog verder omlaag kan.
Het is nu one size fits all. Wat we willen, is op basis van een aantal parameters alle vrouwen een advies op maat geven. Wie heeft, bijvoorbeeld, minder dan eens per twee jaar een screening nodig, en wie heeft juist baat bij intensiever onderzoek. Aan de DENSE-trial is met tientallen onderzoekers uit acht verschillende ziekenhuizen tien jaar gewerkt. Als we de prijs winnen, gaan we met die hele groep uit eten. Niet heel luxe, maar wel heel gezellig.’
Alfons den Broeder - Reumatologie
Onderzoeksvraag: Is het even effectief en veilig om patiënten met reumatoïde artritis (RA) te behandelen met een lagere dosis rituximab?
‘Tijdens een congres hoorde ik dat twee reumapatiënten bij toeval heel lage doseringen hadden gekregen van rituximab. De gebruikelijke dosis is 1.000 mg (per zes maanden), maar vanwege bijwerkingen was de toediening na 100 mg gestopt. Het effect was desondanks goed.
Rituximab is oorspronkelijk een antikankermedicijn. Een Engelse reumatoloog bedacht dat het ook weleens tegen RA kon helpen. Dat klopte, alleen zijn vervolgens de voor kanker vastgestelde doseringen onvoldoende aangepast voor RA. Als reumatoloog en epidemioloog wil ik graag weten hoe we bestaande middelen zo zinnig en zuinig mogelijk kunnen inzetten. We hebben daarom 142 RA-patiënten die goed gingen op rituximab verdeeld in groepen en die respectievelijk 1.000 mg, 500 mg of 200 mg gegeven. De laagste dosis bleek vrijwel dezelfde effecten te hebben, en halveerde bovendien het aantal infecties. In Nederland gebruiken drieduizend mensen rituximab, wereldwijd honderdduizenden. Vooral voor ontwikkelingslanden betekent dit een veel betere betaalbaarheid -en dus toegankelijkheid- van dit medicijn.
We onderzoeken nu of we rituximab met een spuitje onderhuids kunnen toedienen; 1.000 mg past niet goed in een spuitje, 200 mg wel. Een spuitje kost twee minuten, een infuus vergt een infuusfaciliteit. Die hebben ze in ontwikkelingslanden vaak niet.
Als wij de prijs winnen, gaat het geld naar onderzoek van een collega naar de invloed van verschillende doseringen en van timing van rituximab op het beschermend effect van coronavaccinaties. Lagere dosering is hier wellicht ook beter.’
Niels van Heerbeek - Kno
Onderzoeksvraag: Wat is het effect van het rechtzetten van een scheefstaand neustussenschot bij mensen met een chronischverstopte neus of moeite met ademhalen?
‘Al tientallen jaren is het wereldwijd de gewoonte om een scheefstaand neustussenschot chirurgisch recht te zetten. Alleen al in ons land wordt die operatie tienduizend keer per jaar gedaan. Ik doe ‘m zelf ook. Maar is het ook een zinvolle operatie? Dat was nog nooit onderzocht. ‘We hebben in achttien ziekenhuizen 203 patiënten geselecteerd van 18 jaar en ouder. De ene helft kreeg een neusspray en/of uitleg over hun situatie, de andere helft een operatie. Een jaar later hebben we bij beide groepen op verschillende manieren hun kwaliteit van leven gemeten, alsook de objectieve neusdoorgankelijkheid. Op al deze meetinstrumenten deed de septumcorrectie groep het significant beter dan de niet geopereerde groep. Deze resultaten worden verwerkt in de nieuwe richtlijn Septumcorrectie, en er komt vervolgonderzoek om te kijken bij welke patiënten de operatie niet goed werkt. Want die zijn er ook.
De operatie is kosteneffectief. Als je de kosten ervan afzet tegen de gewonnen QALY’s (een Quality Adjusted Life Year is twintigduizend dollar per gewonnen levensjaar in goede gezondheid), zie je dat de operatie zichzelf in twee jaar terugverdient. Als wij de prijs winnen, gaat het geld naar een project dat ik twaalf jaar geleden in Tanzania ben begonnen: naar de opleiding van kno-artsen, en naar spullen die ze nodig hebben om hun werk goed te kunnen doen.’
Bekijk ook de video's van de genomineerden op demedischspecialist.nl/wetenschapsprijs.
Lees ook het interview met Jeroen Geurts, juryvoorzitter Wetenschaps- en Innovatieprijs
Lees meer artikelen uit het magazine