Interview: De bottum-up aanpak van het visietraject Medisch Specialist 2035

Wat heeft je gemotiveerd om dit visietraject Medisch Specialist 2035 vorm te geven?
‘Het is geen geheim dat er veel grote uitdagingen op ons afkomen, zoals de enorm toenemende zorgvraag door dubbele vergrijzing. Ik voel daardoor persoonlijk de urgentie om het verschil te maken. In het Jeroen Bosch Ziekenhuis waar ik werk, werd zeven jaar geleden een start gemaakt met strategieontwikkeling. Ik heb daar gezien hoe je naar een visie kunt toewerken met de inbreng van zoveel mogelijk mensen. Ik ben erg enthousiast geraakt over die aanpak van onderaf, en vond het dus inspirerend dat we die aanpak ook hier hebben kunnen volgen.’

Jullie moesten nu met de input aan de slag van onbekende collega’s die staan voor een heel breed palet aan opvattingen en ideeën. Hoe hebben jullie dat gedaan?
‘Wij hebben direct een inhoudelijk team samengesteld met twintig mensen uit diverse specialismen, generaties, collega’s in opleiding, culturen en ziekenhuizen. Dat zorgde voor veel interactie en denkkracht. De perspectieven die we in het werkveld tegenkwamen, zag je al terug in ons team. We stonden dus al bij voorbaat open voor alle verschillende geluiden die in ruim zestig bijeenkomsten zouden worden opgehaald.’

Jullie hebben gewerkt met scenario’s. Waarom?
‘De afgelopen jaren zijn er ingrijpende ontwikkelingen geweest die we niet vooraf hebben voorspeld. Denk aan covid, enkele rampzalige situaties als gevolg van de klimaatverandering en de oorlog in de Oekraïne. Het denken over de toekomst is voor ons, maar ook voor bijvoorbeeld de politiek en het bedrijfsleven veel urgenter geworden dan pakweg tien jaar geleden. We kunnen nu niet alles voorspellen, maar denken in scenario’s biedt houvast. In dit visietraject hebben we de grote ontwikkelingen die medisch specialisten kunnen tegenkomen in kaart gebracht. We bedachten hoe de wereld er in 2035 volgens worst case, gematigd en best case scenario uit zou kunnen zien. Vervolgens hebben we terug geredeneerd: wat moeten we nú doen zodat 2035 eruit ziet zoals wíj willen? Want in elk scenario willen medisch specialisten de best mogelijke zorg kunnen leveren.’

‘Het denken over de toekomst is veel urgenter geworden dan tien jaar geleden’

Was het een opgave om dokters die snel in de doe-stand schieten te verleiden tot zulke vergezichten?
‘Medisch specialisten denken inderdaad vaak meteen in oplossingen. Maar scenario-denken rekt je denken als het ware op. Het dwingt je om eerst goed naar de mogelijke toekomsten te kijken, daarin keuzes te maken en die onder woorden te brengen. En dan pas komen de oplossingen.’

Tot welke conclusies heeft het werken met scenario’s geleid?
‘Dat je adaptief moet kunnen zijn, en dus breder inzetbaar bent dan nu het geval is. In tijden van crisis is interprofessionele samenwerking zowel tussen de muren van het ziekenhuis als daarbuiten belangrijker dan ooit. Verder komt ook naar voren dat maatschappelijke en ethische afwegingen in alle scenario’s een belangrijke rol spelen. Denk aan tijden van acute schaarste of de vlucht die technologie nog gaat nemen. Wat betekent dit voor de keuzes die we samen met de patiënt maken en voegt alles wat we medisch-technisch kunnen, ook altijd wat toe?

Jullie hebben naast 2.300 medisch specialisten en a(n)ios met allerlei andere zorgprofessionals en partijen gesproken, binnen en buiten het zorgdomein. Wat viel je op?
‘Bij bijeenkomsten in de regio vroegen we huisartsen, verpleegkundigen, verpleegkundig specialisten en specialisten ouderengeneeskunde aan te schuiven. We voerden gesprekken met experts, patiënten en allerlei maatschappelijke organisaties, en raadpleegden de politie, gemeenten, verzekeraars en hoogleraren met diverse onderzoeksgebieden. In de zorg van de toekomst draait het immers voor een belangrijk deel om andere en betere samenwerkingsvormen met verschillende zorgdisciplines. Als ik vroeg: “Welke invloed heb jij op de zorg in 2035?” kreeg ik wel eens het antwoord: “Den Haag bepaalt.” Maar de meesten zeiden, vol veerkracht: “Als we dingen veranderen binnen onze eigen invloedssfeer, kunnen we samen een grote beweging in gang zetten.” Ik voelde vooral een positieve energie en veel motivatie om samen de regie te pakken.’

Stonden de zeven thema’s die we nu terug­vinden in de visie al vast voordat de sessies in het land begonnen? 
‘Nee, het mooie van deze aanpak is dat die thema’s (zie kader) in de sessies zelf zijn geformuleerd. Vervolgens zijn ze uitgewerkt door zeven themateams met in totaal zo’n negentig medisch specialisten en aios. Voor de uitwerking zijn we uitgegaan van drie drijfveren: in onze zorg stellen we de mens centraal, reikt onze verantwoordelijkheid verder dan de spreekkamer, en we hebben aandacht voor gezondheid en werkplezier van onszelf en ons team.’

Die laatste drijfveer is nieuw ten opzichte van eerdere visies?
‘Medisch specialisten vinden dat ze een prachtig vak hebben en zijn erg bevlogen. Maar om met plezier ons werk te kunnen doen, moeten we wel vitaal en gezond blijven. Daar hoort ook bij dat we naar onze werkweek moeten kijken met alle patiëntgebonden én niet-patiëntgebonden taken. Zeker gezien de stijgende zorgvraag, het gebrek aan medewerkers en middelen, de toenemende controledrang. We zullen meer aandacht moeten hebben voor ons eigen welzijn. Dat geldt voor de huidige maar ook toekomstige generaties medisch specialisten.’

Er komt ook nog eens meer maatschappelijke verantwoordelijkheid bij. Wat is daar nieuw aan in de visie die jullie hebben ontwikkeld? 
‘Maatschappelijke verantwoordelijkheid gaat meer dan ooit de kern van ons denken en werken raken. We zullen onszelf vaker, proactiever en vanzelfsprekender moeten verhouden tot maatschappelijke ontwikkelingen, en dat vergt dat we allemaal uit onze bubbel komen.’

Ben je zelf ook uit je bubbel gekomen?
‘Ik was enorm onder de indruk van de contacten met maatschappelijke stakeholders. Bijvoorbeeld met de mensen van de Rotterdamse Pauluskerk, die aangaven dat ze een paar jaar geleden hun nachtopvang zo ongeveer konden sluiten, maar inmiddels mensen moeten afwijzen. Er zwerven nu veel meer daklozen en ontheemde ongedocumenteerden rond, maar ook mensen met veel pech in hun leven die klem komen te zitten tussen allerlei zorginstanties. Medisch specialisten hebben daar ook mee te maken in hun spreekkamer, dus in theorie zijn ze ervan op de hoogte. Maar pas door buiten de speekkamer met mensen hierover in gesprek te gaan, krijg je een goed doorleefd beeld van hoe je als medisch specialist kunt bijdragen aan oplossingen.’

Op 19 juni wordt deze visie gepubliceerd en gaan medisch specialisten ermee aan de slag. Hoe blijft de visie vervolgens levend?
‘Vergeet niet, deze visie is op basis van een brede participatie tot stand gekomen; dit is wat wij zélf willen. Ik verwacht dat de herkenbaarheid groot en de omarming warm zal zijn. De wetenschappelijke verenigingen vormen een onmisbaar fundament onder dit traject. De visie geeft inspiratie en is een bron voor de meerjarenvisies die zij zullen gaan ontwikkelen. Ook ziekenhuizen zeggen dat ze de aanpak, thema’s en drijf­veren als kapstok gaan benutten. Bij de visie doen we tal van aanbevelingen waarmee iedereen binnen zijn eigen organisatie aan de slag kan en een eigen praktische vertaling kan maken.’

Wat springt er voor jou echt uit, iets waarvan je denkt: wat mooi dat we dat met z’n allen willen?
‘In eerste instantie dat we voor het eerst opkomen voor onze eigen gezondheid. De Loopbaanmonitor Medisch Specialisten laat zien dat we onverminderd bevlogen zijn, maar dat ons vak ook een stuk minder leuk geworden is en dat medisch specialisten een andere werk-privébalans zoeken. Dertig jaar geleden was je 100 procent van je tijd medisch specialist. Maar de nieuwe generatie zegt: “Ik ben niet mijn werk. Ik heb ook nog een leven”. We kunnen daar niet langer omheen draaien. Ten tweede – en dat hangt heel nauw samen met het eerste – is dat we echt invulling geven aan de gedachte dat de toekomst draait om brede toegankelijkheid van kwalitatief goede zorg. Technologische innovatie is mooi, maar alleen daarmee redden we de zorg niet. Wél met onze ambitie om samen het allerbeste te doen voor onze patiënten en de grote groep, voor het geheel. De energie die loskomt als we samen over de toekomst denken en onze regie pakken is ongelooflijk geweest tijdens dit visietraject. Ik heb dus alle vertrouwen in de toekomst, en zie uit naar 2035.’

Esther Cornegé-Blokland (1985) werkt als klinisch geriater in het Jeroen Bosch Ziekenhuis in ’s-Hertogenbosch. Ze is voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Klinische Geriatrie en voorzitter van het visietraject Medisch Specialist 2035.

Op donderdag 19 juni presenteren we tijdens ons lustrumcongres de nieuwe toekomstvisie Medisch Specialist 2035. Een mooie gelegenheid om collega’s binnen en buiten je vakgebied te ontmoeten en het over de toekomst van ons vak te hebben. Zorg dat je erbij bent! 

Medisch Specialist 2035: de zeven thema’s

• Toegankelijke zorg en schaarste
• Duurzame inzetbaarheid en werkplezier
• Kennis en vaardigheden van de toekomst
• Diversiteit, inclusiviteit en gelijkwaardigheid
• (Nieuwe) technologieën
• Vergroening van de zorg
• Preventie

Download het artikel als pdf
Lees meer artikelen uit het magazine