Gepast gebruik in het ETZ

Buiten het gewone om denken. Dát is waar het om draait bij het programma Gepast Gebruik van het Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis (ETZ). Het ziekenhuis stimuleert daarmee zorg die beter past bij wat de patiënt belangrijk vindt. Edo Arnoldus, voorzitter medische staf en Ellen Reijnders, programmamanager, leggen uit hoe dit programma bijdraagt aan de juiste zorg op de juiste plek.

‘Welke behandeling past het beste bij iemands leven? Is dat altijd de optie waar de dokter mee komt? In het project Samen beslissen over chemotherapie nemen artsen en verpleegkundigen ruim de tijd om met longkankerpatiënten te bespreken wat zij nu écht belangrijk vinden. Soms leidt dat tot een andere keuze en soms blijkt ook ‘niets doen’ een optie te zijn.’ Edo Arnoldus, zelf neuroloog in het ETZ, illustreert met dit voorbeeld de gedachte achter Gepast Gebruik. Het is éen van de bijna honderd initiatieven die zijn gebundeld onder de vlag van dit programma, dat eind 2017 van start ging.

Om echt vanuit de patiënt te denken, wil het ETZ loskomen van gewone oplossingen en ingesleten gewoontes. ‘Het motto van ons ziekenhuis is Buitengewoon’, legt programmamanager Reijnders uit. ‘Zorg leveren die rekening houdt met wat de patiënt wil, kan en belangrijk vindt, vereist dat we buiten de gewone kaders gaan denken. Dat betekent overigens niet dat we altijd aan alle wensen van de patiënt moeten voldoen. Het is een verandering in onze cultuur waaraan we met het programma Gepast Gebruik een impuls willen geven.’

Laagdrempelig

Buiten de gewone kaders denken, is goed voor de kwaliteit én noodzakelijk om de zorg in de toekomst betaalbaar en toegankelijk te houden. Arnoldus: ‘De behoefte aan zorg neemt alleen maar toe, maar als ziekenhuis willen wij onze verantwoordelijkheid nemen om duurzame zorg te leveren en op den duur niet verder te groeien. Dat hebben we tenslotte ook met elkaar afgesproken in het hoofdlijnenakkoord MSZ. We willen dat zorgprofessionals zich daarvan bewust worden en nadenken hoe we de zorg anders kunnen organiseren. Niet met een centraal programma maar door de creativiteit en energie op de werkvloer te stimuleren. De focus ligt niet op kostenreductie, maar op het organiseren van de juiste zorg, op de juiste plek en op het juiste moment. Vanuit het perspectief van de patiënt.’
Reijnders: ‘Iedere medewerker kan een initiatief aanmelden bij de werkgroep van het programma Gepast Gebruik. We houden het bewust laagdrempelig om ruimte te geven aan kansrijke initiatieven. Een uitgebreide businesscase is niet altijd nodig. Heb je een goed idee? Ga het uitproberen. Als het werkt, dan ga je door. Werkt het niet, stop er dan mee.’

Diverse initiatieven

De initiatieven onder het programma zijn divers van aard en omvang. Sommige zijn zorginhoudelijk, andere gaan over betere communicatie met de patiënt of zijn gericht op de voorzieningen in het ziekenhuis, zoals het project Lekker eten voor jou. Reijnders: ‘We hebben een tijd geleden ons hele maaltijdconcept aangepast. Patiënten die goed eten, herstellen immers sneller en kunnen daardoor eerder naar huis. Onze koks bereiden lekkere, verse maaltijden met gezonde ingrediënten. Smoothies van vers fruit met sojayoghurt, knapperige broodjes, kikkererwtencurry, Caesar salade of soto ajam. We serveren de maaltijd zo aantrekkelijk mogelijk en stimuleren patiënten om zittend aan tafel te eten.’
Een ander voorbeeld is de nieuwe werkwijze die het ETZ ontwikkelde voor patiënten die langdurig antibiotica via een infuus nodig hebben. Arnoldus: ‘In veel gevallen kunnen deze patiënten thuis hun behandeling afmaken. Er komt dagelijks een verpleegkundige vanuit het ETZ langs om de antibiotica te vervangen. Met apotheken hebben we afspraken gemaakt over het leveren van de medicatie, en met thuiszorgorganisaties over de nazorg. De schatting is dat hierdoor jaarlijks 160 patiënten tot vier weken eerder naar huis kunnen.’

Dashboard

Alle initiatieven binnen het programma Gepast Gebruik staan beschreven in het programma-dashboard (iTask). Reijnders: ‘Het dashboard is nog volop in ontwikkeling. Nieuwe projecten worden hierin aangemeld en we kunnen de voortgang van de verschillende initiatieven gemakkelijk monitoren. Zo houden we overzicht en proberen we inzichtelijk te maken wat een initiatief concreet oplevert. Soms zit dat vooral in kwaliteit, bijvoorbeeld in betere patiëntbeoordelingen, en soms zie je ook een kwantitatief effect zoals minder poliklinische consulten of een kortere opname. Maar het is onmogelijk om van elk initiatief apart in kaart te brengen wat het oplevert. Van sommige onderwerpen is uit onderzoek bekend dat ze een gunstig effect hebben op het herstel, en dus op het aantal ligdagen. Goed eten, bijvoorbeeld. Maar dat wil niet zeggen dat we de ligduur in het ziekenhuis direct kunnen koppelen aan ons project Lekker eten voor jou. Je moet breder kijken dan de losse initiatieven.’

‘De focus ligt wat ons betreft op kwaliteitsverbetering’, vervolgt Arnoldus. ‘Gepast Gebruik vraagt van ons dat we serieus het gesprek aangaan met de patiënt. Dat we goed luisteren naar wat de patiënt wil. Dat kost tijd, maar patiënten waarderen dat enorm. Het leidt niet noodzakelijk tot minder dokters, maar wel tot meer tevredenheid over het behandeltraject.’

Kernthema’s

Vanaf 2020 richt het programma Gepast Gebruik zich op vier kernthema’s: Leren van andere ziekenhuizen, Aan de slag met e-health, Bewegen en Zorg verplaatsen. Arnoldus: Bij dat laatste thema kijken we ook naar wat er in eigen huis mogelijk is. Bij neurochirurgie was het bijvoorbeeld de gewoonte om patiënten na een craniotomie standaard een dag op de ic op te nemen. Dat is vaak heel heftig voor een patiënt, en niet altijd nodig. Nu kijken we naar de patiënt. Als een patiënt voldoet aan de criteria dan gaat hij of zij na de ingreep direct naar de verpleegafdeling.’
Een voorbeeld van zorg verplaatsen buiten de muren van het ziekenhuis, is het project Multiproblematiek, waarin ETZ samen met de gemeente en eerstelijns zorgaanbieders participeert. ‘Het gaat om groepen bewoners die met meerdere problemen worstelen zoals armoede, een slechte woonsituatie of gezondheidsklachten’, legt Reijnders uit. ‘Dat heeft veel weerslag op hun totale gezondheid. Zij komen vaak met uiteenlopende klachten bij de huisarts en in het ziekenhuis. Het gaat er niet om deze mensen te weren uit het ziekenhuis. Maar we kunnen wel onderzoeken - samen met gemeente en eerste lijn - hoe we zorg kunnen bieden die beter past bij wat zij nodig hebben. Dichter bij huis wellicht, of meer op preventie gericht.’

Duurzame zorg
Gepast Gebruik is onderdeel van het overkoepelende programma Duurzame Zorg binnen het ETZ. Andere onderdelen zijn: Focus Op Rendement en Integraal Capaciteitsmanagement. Duurzame Zorg wordt aangestuurd vanuit een regiegroep. Daaronder fungeert een projectgroep Gepast Gebruik, bestaande uit medisch specialisten, verpleegkundigen, management, financials en de programmamanager.

Bekijk meer voorbeelden van de juiste zorg op de juiste plek