‘Beslis mee over informatiesystemen in de zorg’
Om de juiste zorg op de juiste plek te kunnen geven, is toegang nodig tot de juiste informatie. Maar goede gegevensuitwisseling is nog altijd een uitdaging in de zorg. De Chief Medical Information Officer (CMIO) fungeert als een verbindingsofficier tussen ict, zorgprocessen en gebruikers, dat wil zeggen: zorgverleners én patiënten.
Meer zelfregie voor de patiënt. Het is misschien niet de meest voor de hand liggende associatie bij de juiste zorg op de juiste plek. ‘Maar zelfregie stelt patiënten in staat betere keuzes te maken zodat ze beter voor zichzelf kunnen zorgen’, zegt William van der Stappen, chirurg CMIO in het Canisius Wilhelmina Ziekenhuis (CWZ) te Nijmegen. ‘Patiënten die zelf de touwtjes in handen hebben, zijn minder afhankelijk van ziekenhuiszorg.’ Een voorwaarde voor zelfregie is dat patiënten over hun eigen medische informatie beschikken. Bij CWZ kan dat. Via een beveiligd portaal kunnen patiënten realtime hun dossier inzien, uitslagen checken, toestemming geven om informatie te delen met andere zorgverleners, een herhaalrecept aanvragen of een e-consult plannen. ‘Voorafgaand aan de afspraak kunnen ze alvast een vragenlijst invullen en hun medicatie doorgeven. Patiënten helpen dus mee hun dossier up to date te houden. Dat scheelt administratietijd waardoor er tijdens het consult meer aandacht is voor de patiënt.’
Zicht op zorgprocessen
Van der Stappen is twee dagdelen per week actief als CMIO bij CWZ. Behalve bij het patiëntenportaal is hij nauw betrokken bij de verdere ontwikkeling van het Elektronisch Patiënten Dossier (EPD), een datawarehouse-systeem dat artsen meer inzicht geeft in zorgdata en de implementatie van de nieuwe verrichtingenthesaurus. Zorgprofessionals moeten zelf meedenken en meebeslissen over informatiesystemen in de zorg, vindt hij. ‘Zij zijn degenen die daar dagelijks mee werken. Als chirurg heb ik zicht op vrijwel alle zorgprocessen in het ziekenhuis: de polikliniek, de seh, de operatiekamers, de diagnostiek en de interactie met de eerstelijn. Ik begrijp hoe informatie gegenereerd, opgeslagen, gebruikt en gedeeld wordt in al die processen en in de zorgketen. Dat stelt me in staat de verbinding te maken tussen zorg en ict.’
Keuzes maken
De CMIO ziet de informatietechnologie in de zorg snel toenemen en vindt het noodzakelijk dat ziekenhuizen duidelijke keuzes maken. ‘Het CWZ heeft “zelfregie” en “de juiste zorg op de juiste plek” als thema’s benoemd voor ict-innovatie binnen de organisatie. Dat werkt goed. Door de grote lijnen uit te zetten kun je focussen en voorkom je dat je overal achteraan gaat rennen.’ Het patiëntenportaal slaat aan bij het CWZ. Met ruim vijftig procent deelnemende patiënten loopt het ziekenhuis landelijk in de kopgroep. ‘Patiënten hoeven natuurlijk niet mee te doen’, zegt Van der Stappen. ‘Voor sommige ouderen of voor mensen die het Nederlands onvoldoende beheersen, is het lastig. Maar we zien ook dat veel 70- en 80-plussers hier moeiteloos in meegaan. Dat moet je niet onderschatten. De patiëntenvereniging in ons ziekenhuis is nauw betrokken bij het portaal. Patiënten denken mee, testen en geven continu feedback over de inrichting van het portaal en de gebruiksvriendelijkheid ervan. Dat is enorm waardevol, essentieel zelfs.’
Thuismonitoring
Ook 'thuismonitoring' past bij de gekozen innovatiethema’s. ‘Bij longpatiënten en patiënten met hartfalen kunnen we tachtig procent prima thuis volgen’, legt Van der Stappen uit. ‘We zien bij deze patiëntengroepen minder spoedopnames en complicaties. Dat zijn mooie resultaten. Daarom bekijken we of ook andere patiëntengroepen eerder, veilig, naar huis kunnen met telemonitoring. Bijvoorbeeld na een dikkedarmoperatie, waarbij het grootste risico is dat de darmnaad gaat lekken. In een pilot onderzoeken we hoe we zicht krijgen op risico’s en alarmsignalen. De polsfrequentie en het zuurstofgehalte in het bloed worden continu gemeten en patiënten vullen dagelijks een vragenlijst in. Voor mij als chirurg interessant, maar als CMIO ben ik ook met de techniek bezig. De applicaties, de data en hoe komen die in het EPD? Thuismonitoren is een belangrijke ontwikkeling. Maar het moet veilig gebeuren, zorgvuldig passen in het zorgproces en goed werkbaar zijn voor patiënt en zorgverlener.’
Weerstand en tijd
Een van de taken van een CMIO is om ict-innovatie te stimuleren binnen het ziekenhuis. Dat gaat echter niet altijd zonder weerstand. Van der Stappen: ‘Denk aan het inzetten van slimme AI-software bij de beoordeling van longfoto’s en biopten. Dat raakt aan het werk van laboranten en medisch specialisten dus daar moet je heel zorgvuldig mee omgaan. En nieuwe ict-toepassingen kosten, zeker in het begin, de nodige tijd van gebruikers. Zo zagen wij ondanks het patiëntenportaal de registratielast bij ons toenemen. Dat is frustrerend maar onvermijdelijk. Je moet de systemen eerst in de lucht krijgen. Pas tijdens het gebruik kun je gaan schaven aan gebruiksgemak en efficiëncy.’
Regie overheid
De backbone van vrijwel alle zorginformatiesystemen in de ziekenhuizen is het EPD. Het is de verzamelplaats van alle relevante patiëntendata, waar zowel zorgverleners als de patiënt - via het patiëntenportaal - informatie kunnen inzien en toevoegen. Bovendien is het EPD cruciaal bij de uitwisseling van zorginformatie in de keten. En daar knelt het. Van der Stappen betreurt het dat ziekenhuizen op dit punt allemaal hun eigen wiel aan het uitvinden zijn. ‘Om de juiste zorg op de juiste plek te kunnen leveren, moet je bij de juiste informatie kunnen. Helaas ontbreekt het aan landelijke regie waardoor er een wildgroei aan systemen is ontstaan, die slecht met elkaar communiceren.’
Maar het is niet te laat voor regie vanuit de overheid stelt de CMIO. ‘We hebben bijvoorbeeld het Landelijk Schakelpunt (LSP): een speciaal ontwikkeld en beveiligd netwerk waarmee zorgaanbieders medische gegevens over hun patiënten kunnen raadplegen in elkaars systemen. Hiervoor is het wel noodzakelijk dat we eenduidig en gestandaardiseerd gaan registreren.’ Om dat voor elkaar te krijgen participeert Van der Stappen in diverse landelijke netwerken zoals een werkgroep die zich buigt over Registratie aan de bron, het Nictiz-programma om zorginformatie eenduidig te registreren. ‘Ook dat is een rol van de CMIO.’