Blog Hein Brackel: ‘Had ik als aios toen maar de mogelijkheden van nu’
25 MEI 2023
Regelmatig kijk ik met jaloezie naar de aios van nu. Ik was ook graag EPA- en competentiegericht opgeleid. Had óók graag differentiatiestages en een profilering willen kiezen, zodat ik me extra kon verdiepen in nieuwe ontwikkelingen die ons vak continu doormaakt.
Maar veertig jaar geleden was dat anders: ‘De tijd maakt ons allen arts en vaak ook nog specialist’, luidde het credo bij de opleiding tot specialist. We zorgden 24/7 met acht arts-assistenten en de kinderartsen voor een volle spoedeisende hulp (seh), zo’n tweehonderd kinderbedden en draaiden onze eigen poli – plús de voorwacht voor de verloskunde in heel Den Haag. Kortom, het was vier jaar aanpoten met eindeloos veel diensten. We wisten niet beter maar ik had het in die tijd niet willen missen. We werden immers breed opgeleid tot ‘expert kinderartsen’ met veel autonomie. Daarbij leerden we zelfstandig handelen op hoog tempo – iets waar ik de rest van mijn loopbaan veel plezier van heb gehad.
Voor andere activiteiten was echter weinig ruimte. Reflectie, een slechtnieuwsgesprek voeren of überhaupt gesprekstraining? Daar was nauwelijks aandacht of tijd voor. Toch namen we als arts-assistenten destijds al die ruimte. En zochten we zelf een gesprekstrainer en intervisie buiten het ziekenhuis, en deels buiten werktijd.
Gelukkig is dat vandaag de dag totaal anders. Elk individueel opleidingsplan is gebaseerd op EPA’s, verwoord in het landelijke en de regionale en lokale plannen. Daarin staat precies wat wanneer kan en mag. Toch kan het voor aios alsnog lastig voelen om binnen die kaders zélf de regie over de opleiding te nemen. Enerzijds staat de opleidingstijd meer onder druk door scherpere regels ten aanzien van werktijden en compensatie, maar ook door eisen vanuit bedrijfsvoering. Daarbij komt dat aios ook andere verwachtingen en wensen hebben ten aanzien van hun werk-privébalans. Anderzijds ontwikkelt het vak zich razendsnel. Dat vraagt om aanpassingen van de huidige zorg en om inbedding van nieuwe belangrijke thema’s zoals samen beslissen en interprofessioneel samenwerken in de opleiding. Ook in de huidige tijd wordt veel gevraagd van aios.
Toch zijn er, juist in het huidige systeem, mijns inziens goede mogelijkheden om zelf de regie te pakken. Maar hoe doe je dat? En hoe maak je ruimte om te focussen op die onderwerpen die jou de dokter laten worden die je wil zijn?
Allereerst: realiseer je dat je maar één keer wordt opgeleid! Ik vergelijk het soms met zeilen naar een vuurtoren: begin zo vroeg mogelijk in de opleiding met oriënteren en wacht niet tot het laatste jaar vanzelf aanbreekt. Anticipeer op de komende opleidingsjaren en maak een schema dat past. Zorg daarnaast ook dat je de routine in de vingers krijgt en op dat vlak vlieguren maakt. En kijk of de werk-privébalans voor jou in orde is, maar kies er ook voor om zelf te investeren in jouw eenmalige opleiding.
Ik realiseer me: dit is makkelijker gezegd dan gedaan, want die ruimte moet er ook vanuit de opleiding zijn. Daarom roep ik opleiders op flexibel te zijn. Zorg dat je de opleider bent én blijft en word niet de manager van je afdeling. Een aios moet zich immers ook op andere vlakken kunnen blijven ontwikkelen. Dat betekent als opleider dus constant onderhandelen over de interactie tussen opleiding en bedrijfsvoering: waar doe je water bij de wijn en waar niet, en waarom?
Een voorbeeld van het integreren van opleiden en de werkvloer: toen ik zelf nog opleider was, stelden we als vakgroep aios na hun eerste drie maanden steevast de vraag: waar verwonder jij je over bij ons? Prachtige ideeën kwamen daaruit voort. Eén groepje aios boog zich over de invulling van de seh in ons ziekenhuis. Die wachtkamer zat altijd vol, maar daarbij zaten ook ouders met jonge, kwetsbare zuigelingen. Kon dat niet anders georganiseerd worden, vroegen deze aios zich af. Ze spraken zelf met de afdeling seh en andere artsen, verpleegkundigen en managers. Met succes: er kwamen speciale afspraken voor die kwetsbare groep, soms op een andere locatie. De aios leerden communiceren en organiseren en raakten ingebed in de organisatie van het ziekenhuis. Een voorbeeld van een overzichtelijk projectje met veel competenties en daarnaast nog eens enorm leerzaam en ook leuk.
Ander voorbeeld: aios kindergeneeskunde zorgden – binnen het toen nieuwe Landelijk Opleidingsplan – zélf voor het opnemen van een supervisiestage in de eerste vier jaar van de opleiding, met meer autonomie en eigen verantwoordelijkheid. Als opleiders moesten we wennen aan de tijd die het zou kosten, maar inmiddels is het een standaard onderdeel.
Daarom nogmaals: je wordt maar één keer opgeleid. Die jaren zijn waardevol. Pak ze beet, bedenk welke dokter je wil worden en stuur daarop aan in je opleiding. Onderschat bovendien niet hoe waardevol jouw mening daarbij is.
Wie zo de regie pakt, heeft daar een leven lang profijt van.
Weten hoe je ook ruimte maakt je in opleiding voor thema's als interprofessioneel samenwerken en leren, samen beslissen en leefstijlinterventies? Schrijf je dan in voor het webinar Opleiden 2025: Ruimte voor de nieuwe dokter op 13 juni.
